Kürdistan ekonomisini inşa çabası

Gönderen: rizgarionline Tarih: 29.09.2007 Saat: 09:41 Katkıda Bulundu rizgarionline Christopher Torchia*/ Kürdistan'ın başkentindeki reklam panolarında lüks alışveriş merkezleri ve otellerden övgüyle bahsediliyor, ancak ülkede bankacılık ve sigorta sistemlerinin iyi işlediği pek söylenemez. İnşaat sitelerinin üzerinde vinçler beliriyor, ancak çok az hükümet yetkilisi bu yapıların kalitesini denetliyor. Ekonomik gelişim devam ediyor. Bir meslek odasının bürosunda girişteki işaret, Irak'ın Kürt yönetiminin kontrolündeki bu bölgesinde iş çevrelerinin başıboşluğunu özetliyor. Yazılı uyarıda, "Lütfen silahınızı resepsiyonda bırakın" yazıyor.  Irak'ın geri kalan bölgesinde mezhep çatışmaları ya da Amerikan güçlerinin diğer gruplarla savaşı yaşanırken, Bağdat'ın kuzeyindeki Kürd bölgesi çoğunlukla daha güvenli bir yer. Burada gelişme gösteriliyor, çünkü güvenlik durumu nispeten daha iyi, ancak ekonomi zayıf ve ithalata bağımlı, ayrıca siyasi belirsizlikler ve kurumların şeffaf olmayışından da etkileniyor.  Bazı yatırımcılar, henüz el atılmamış bir petrol zenginliğinin bulunduğu bu fakir bölgede, Batılı tarzı iş çevrelerinde kabul edilemeyecek bir şekilde risk alarak faaliyette bulunuyor. Bu şirketlerin arasında Avrupa merkezli Kürd işadamları, ABD, Türkler, Körfez Arapları ve az sayıdaki Avrupalı ve Amerikalılar var.  Virginia merkezli Sigma International Construction, Erbil çevresinde 350'den fazla lüks ev inşa ediyor. Sigma'nın Kürdistan'daki direktörü Jim Covert, 80 evin satıldığını ve müşterilerin de bölgesel kabineden bazı bakanlar olduğunu söylüyor. En pahalı ev olan rezidanslar 580 dolara alıcı buluyor.  Covert, Sırp ve Bangladeşli işçileri çalıştırdığını, çünkü onların Kürd işçilerden daha yetenekli olduğunu söylüyor. Amerikalı idareci, "İnsanlar tereddüt dahi etmiyor. Burada insanların parası var ve para harcayacakları daha güzel bir şey de yok" diyor.  Her ne kadar inşa edilen yapılar bilbordlardaki parlayan ütopik iş kuleleri ve etrafı gür otlarla çevrili beş yıldızlı otel reklamlarından bir hayli uzak olsa da, aynı iyimserlik şehir boyu dizilen inşaat alanlarında da görülebiliyor. En azından, havaalanı yakınında "Hayal Kenti" adıyla yapılan ev inşaatları söylendiği tarihte bitmeyecek.  Bölgesel yatırım kurulu geçen yıldan bu yana toplam 5 milyar dolar değerindeki 51 projeye lisans vermiş ve bu paranın da yaklaşık yüzde 20'si harcanmış.  20 yıl öncesinde Kürdistan köylerinin çoğu Saddam'ın Kürdlere karşı uyguladığı Enfal kampanyası döneminde sistematik olarak yok ediliyordu. Amerika'nın kendilerine verdiği desteğe rağmen, BM'nin Irak'taki diktatörlüğe uyguladığı yaptırımlar Kürtlere de zarar veriyordu. İki büyük şehir olan Erbil ve Süleymaniye'nin yeni havaalanları var ve yeni binalar, yollar, evler, alışveriş merkezleri ve okullar yapılıyor.  Erbil'deki yeni bir benzin istasyonu, Amerika'daki herhangi bir çevre yolundaki istasyon kadar iyi görünüyor. Kredi kartı geçerli, 16 pompası, komşu Türkiye'den gelen patates cipsleri, çikolatalar satan bir mini marketi var. Türk hükümeti, Kuzey Irak'ın uzak köşelerinde üsleri bulunan Türkiyeli Kürd asilere karşı sınır ötesi operasyon tehdidinde bulunsa da Kürdistan'da yüzlerce Türk şirketi faaliyette bulunuyor.  Bir diğer siyasi belirsizlik kaynağı da Kürdistan'ın Bağdat ile ilişkisi. Petrol ve gelir paylaşımı yasa tasarılarıyla ilgili tartışmalar, birleşik, merkezi bir hükümetin kuruluşunu engelliyor. Kürd liderler kendi petrol yasa tasarılarını hazırladıktan sonra, Teksas'tan Hunt Oil Şirketiyle araştırma anlaşması imzaladılar. Anlaşmanın imzalanmasının ardından ulusal petrol bakanlığı derhal bu anlaşmanın meşruiyetini sorguladı.  Kürdistan bölgeye yatırımın gelmesi amacıyla geçen yıl yabancı yatırımcıların burada serbestçe arsa satın almalarının yolunu açacak bir yatırım yasasını kabul etti. Ayrıca yabancı yatırımcıların vergi ödemeden elde ettikleri karları ülkelerine göndermelerinin ve ithalat yapmalarının yolunu açtı. Ancak bankacılık sistemi çok açık, paranın ülke dışına çıkarılması oldukça zor. Ayrıca sigorta sektörü de neredeyse yok, pek çok otomobil sahibi, aracını kaskosu olmadan kullanıyor.  Yabancı kuruluşlar Kürdistan'da kurumlaşma çalışmalarına yardımcı oluyor. Bilgisayar kullanımı gibi temel bilgileri öğretiyorlar. Ancak şeffaflık kültürü henüz oluşmadı ve iş anlaşmaları sıklıkla kişisel ilişkilerin gücüne bağlı kalıyor. Kürdistan'da güçlü bir sınai ve zirai temelin eksikliği hissediliyor ve bölge çoğunlukla süt ve tahıl ithalatı gerçekleştiriyor. Kürdler, kalitesinin üstün olduğu düşüncesiyle İran ve Türkiye'den su satın alıyor.  Tüm problemlerine rağmen pek çok Kürd iyimser. *AP/ ERBİL, 24/09.2007 Hazırlayan: kaya Vural